CÔNG DỤNG, CẤU TẠO VÀ PHÂN LOẠI MÁY PHAY TRONG GIA CÔNG CƠ KHÍ
Thứ hai, 24/11/2025, 06:26 (GMT+7)
Trong ngành gia công cơ khí, bên cạnh máy tiện thì máy phay (milling machine) giữ vai trò cực kỳ quan trọng bởi khả năng gia công mặt phẳng, rãnh, răng bánh răng, khoét lỗ và theo nhiều chiều khác nhau. Với chương trình đào tạo của ngành Công nghệ Kỹ thuật Cơ khí tại Trường Đại học Thành Đông, việc hiểu rõ máy phay — từ công dụng đến cấu tạo và phân loại — chính là nền tảng để sinh viên làm chủ kỹ thuật gia công và chuẩn bị cho sản xuất công nghiệp hiện đại.
1. Công dụng chính của máy phay
Máy phay là máy công cụ sử dụng dao phay quay đa lưỡi, còn phôi thường cố định hoặc chuyển động nhẹ, để gia công bề mặt, rãnh, răng, khoét, doa hoặc tạo biên dạng phức tạp. Cụ thể, trong thực tế gia công, máy phay được dùng để:
- Gia công mặt phẳng lớn: phay má, mặt đầu chi tiết.
- Gia công rãnh, then, răng bánh răng: phay then, phay răng.
- Khoét, khoan, tarô trên bàn máy phay.
- Tạo biên dạng phức tạp: phay định hình, phay 3D.
- Sửa chữa, gia công lại chi tiết sau khi tiện không đạt: mặt phẳng, rãnh, then. Ứng dụng rộng rãi trong: chế tạo khuôn mẫu, chi tiết máy, bánh răng, chi tiết ô tô – xe máy, ngành hàng không vũ trụ, sửa chữa cơ khí chính xác.
Hình 1. Máy phay
2. Cấu tạo các bộ phận chính của máy phay
Dưới đây là các bộ phận cơ bản mà sinh viên ngành Công nghệ Kỹ thuật Cơ khí cần nắm vững:
Hình 2. Cấu tạo của máy phay
2.1. Cột và thân máy (Base & Column)
- Base (bệ máy): cấu trúc đúc gang chịu tải, hấp thụ rung động, là nền tảng của máy.
- Column (cột máy): gắn lên bệ, chứa động cơ, trục chính, và các dẫn hướng đứng – dọc.
2.2. Đầu máy (Head / Milling Head)
- Chứa trục chính (spindle) – gắn dao phay.
- Có thể là đầu nghiêng hoặc xoay tùy loại máy.
- Hệ bánh răng hoặc truyền động điện để thay đổi tốc độ trục.
2.3. Bàn máy và yên trượt (Table, Saddle, Knee)
- Knee (ghối máy): trượt dọc theo cột, điều chỉnh chiều cao bàn.
- Saddle (yên): đặt trên knee, trượt ngang hoặc dọc.
- Table (bàn máy): được gá chi tiết, có rãnh T để kẹp chi tiết / đồ gá.
2.4. Hệ truyền dao và vít me (Feed mechanism)
- Cung cấp chuyển động bàn máy (X, Y, Z) hoặc bàn dao.
- Vít me, thanh trượt, motor cấp liệu: giúp phay chính xác và tự động hoá.
- Quan trọng trong phay rãnh, phay định hình.
2.5. Đầu tay (Ram), cần trượt (Overarm) – tùy loại máy phay
- Trên máy phay ngang hoặc máy phay cầu: có ram trượt ngang, overarm để gá trục dao phụ.
- Cần lưu ý khi phân loại máy phay (phần sau).
2.6. Các bộ phận phụ trợ
- Hệ điều khiển (bàn tay, vô lăng, số – với máy cơ; CNC controller với máy CNC)
- Đồ gá, mâm kẹp, ê tô, đế định vị chi tiết.
3. Phân loại máy phay trong cơ khí
Việc phân loại giúp sinh viên hiểu rõ chức năng, ưu nhược điểm và lựa chọn máy phù hợp cho từng công việc – rất quan trọng trong chương trình đào tạo của ngành Công nghệ Kỹ thuật Cơ khí.
3.1. Theo hướng trục chính (spindle)
- Máy phay đứng (Vertical Milling Machine): trục dao thẳng đứng, phù hợp phay mặt, khoét lỗ, phay định hình.
- Máy phay ngang (Horizontal Milling Machine): trục dao nằm ngang, dùng để phay rãnh dài, dây chuyền sản xuất loạt lớn.
3.2. Theo cấu trúc bàn & yên máy
- Knee-type milling machine: bàn máy có thể nâng hạ (knee), phổ biến trong xưởng thực hành.
- Bed-type / Planer-type milling machine: dùng cho chi tiết lớn, bàn cố định, trục dao di chuyển.
- Cầu phay (Bridge Milling Machine): dành cho chi tiết rất lớn, nhiều trục dao.
3.3. Theo tự động hóa / điều khiển
- Máy phay cơ truyền thống (Manual Milling Machine): sinh viên sẽ được thực hành đầu tiên.
- Máy phay bán tự động / tự động: một phần chuyển động được điều khiển điện hoặc công tắc.
- Máy phay CNC (CNC Milling Machine): điều khiển số, multi‐axis, dùng cho công nghiệp 4.0.
3.4. Theo mục đích gia công
- Máy phay vạn năng (Universal Milling Machine): có bàn nghiêng, đầu nghiêng – linh hoạt.
- Máy phay chuyên dụng (Special Purpose Milling Machine): ví dụ phay bánh răng, phay then, phay chuôi đĩa – dùng trong dây chuyền sản xuất lớn.
4. Tại sao ngành Công nghệ Kỹ thuật Cơ khí – Trường Đại học Thành Đông chú trọng máy phay?
- Máy phay là linh hồn của xưởng sản xuất cơ khí: từ đơn chiếc tới hàng loạt.
- Sinh viên được học từ lý thuyết → thao tác thực hành trên máy phay cơ/truyền thống → máy phay CNC.
- Chương trình đào tạo kết hợp thực hành thực tế, đồ án, dự án mini nhằm rèn khả năng lập quy trình công nghệ, chọn máy và đồ gá, tính toán thông số cắt, đảm bảo an toàn lao động.
- Sau khi ra trường, sinh viên ngành Công nghệ Kỹ thuật Cơ khí có thể làm việc: vận hành máy phay, lập trình CNC, thiết kế quy trình, quản lý xưởng cơ khí – một nền tảng vững chắc phát triển nghề nghiệp.
Việc nắm vững công dụng, cấu tạo và phân loại máy phay không chỉ giúp bạn vượt qua học phần Máy công cụ, Gia công trên máy phay mà còn mở ra cơ hội nghề nghiệp trong ngành cơ khí chế tạo – lĩnh vực đang rất cần nhân lực có tay nghề cao.
???? Nếu bạn đam mê cơ khí – muốn tham gia vào công nghệ chế tạo hiện đại – hãy khám phá chương trình đào tạo Ngành Công nghệ Kỹ thuật Cơ khí tại Trường Đại học Thành Đông.
???? Liên hệ ngay với với giảng viên ngành CNKT Cơ khí của Khoa Cơ khí - Ô tô để được hỗ trợ chi tiết hơn về chương trình đào tạo, học bổng và cơ hội việc làm.
