PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG THÁO LẮP VÀ BẢO DƯỠNG HỆ THỐNG PHANH Ô TÔ TRONG ĐÀO TẠO NGÀNH CÔNG NGHỆ KỸ THUẬT Ô TÔ

Thứ hai, 29/12/2025, 22:47 (GMT+7)

Hệ thống phanh ô tô là một trong những hệ thống an toàn quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng điều khiển và mức độ an toàn của phương tiện. Trong đào tạo ngành Công nghệ Kỹ thuật Ô tô, việc hình thành kỹ năng tháo lắp và bảo dưỡng hệ thống phanh cho sinh viên giữ vai trò then chốt, giúp người học làm chủ quy trình kỹ thuật, tuân thủ an toàn lao động và đáp ứng yêu cầu thực tiễn tại các xưởng dịch vụ ô tô. Bài báo tập trung phân tích vai trò của kỹ năng tháo lắp – bảo dưỡng phanh trong đào tạo kỹ thuật, đánh giá thực trạng giảng dạy hiện nay và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả rèn luyện kỹ năng thực hành cho sinh viên theo định hướng đào tạo ứng dụng. Kết quả nghiên cứu cho thấy việc tăng cường thực hành, sử dụng mô hình trực quan và gắn kết đào tạo với doanh nghiệp góp phần nâng cao rõ rệt năng lực nghề nghiệp của người học.

Hình 1. Bảo dưỡng má phanh

1. Giới thiệu

          Trong quá trình vận hành ô tô, hệ thống phanh có nhiệm vụ giảm tốc độ, dừng xe và đảm bảo an toàn cho người và phương tiện. Bất kỳ sai sót nào trong quá trình bảo dưỡng, sửa chữa hệ thống phanh đều có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Do đó, kỹ năng tháo lắp và bảo dưỡng phanh là yêu cầu bắt buộc đối với kỹ sư và kỹ thuật viên ô tô.

          Trong chương trình đào tạo ngành Công nghệ Kỹ thuật Ô tô, nội dung về hệ thống phanh thường được tích hợp trong các học phần như Bảo dưỡng định kỳ ô tô, Thực hành gầm ô tô hoặc Hệ thống an toàn ô tô. Tuy nhiên, việc tổ chức giảng dạy kỹ năng tháo lắp và bảo dưỡng phanh tại nhiều cơ sở đào tạo vẫn còn những hạn chế nhất định, cần được nghiên cứu và cải tiến.

2. Vai trò của kỹ năng tháo lắp – bảo dưỡng hệ thống phanh

          Kỹ năng tháo lắp và bảo dưỡng hệ thống phanh có vai trò quan trọng trong đào tạo kỹ thuật ô tô, thể hiện ở các khía cạnh sau:

          - Giúp sinh viên hiểu sâu cấu tạo và nguyên lý làm việc của các loại phanh (phanh đĩa, phanh tang trống, phanh ABS).

          - Rèn luyện kỹ năng thao tác chính xác, đúng quy trình kỹ thuật và đảm bảo an toàn lao động.

          - Hình thành khả năng phát hiện các dấu hiệu hư hỏng như mòn má phanh, rò rỉ dầu phanh, kẹt piston phanh.

          - Tạo nền tảng cho việc tiếp cận các hệ thống an toàn nâng cao như ABS, EBD, ESC trên ô tô hiện đại.

          Thông qua hoạt động tháo lắp và bảo dưỡng phanh, sinh viên không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển tư duy kỹ thuật và tác phong làm việc chuyên nghiệp.

3. Thực trạng giảng dạy kỹ năng bảo dưỡng phanh hiện nay

          Thực tế giảng dạy tại các cơ sở đào tạo kỹ thuật cho thấy một số tồn tại chủ yếu:

          - Thời lượng thực hành dành cho tháo lắp và bảo dưỡng phanh còn hạn chế so với yêu cầu thực tế.

          - Sinh viên chủ yếu thao tác trên mô hình cũ, ít được tiếp cận với các hệ thống phanh hiện đại có tích hợp ABS.

          - Quy trình giảng dạy chưa mô phỏng đầy đủ quy trình làm việc tại các gara và trung tâm dịch vụ ô tô.

          - Việc đánh giá kết quả học tập còn thiên về kiểm tra lý thuyết, chưa phản ánh đầy đủ kỹ năng thực hành và thái độ nghề nghiệp của sinh viên.

          Những hạn chế này ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng công việc của sinh viên khi tham gia thị trường lao động.

4. Giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo kỹ năng tháo lắp – bảo dưỡng phanh

4.1. Chuẩn hóa quy trình thực hành

          Cần xây dựng quy trình tháo lắp và bảo dưỡng phanh theo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật, bao gồm các bước chuẩn bị, thao tác tháo – kiểm tra – lắp ráp – kiểm tra sau bảo dưỡng. Quy trình này giúp sinh viên hình thành thói quen làm việc khoa học và an toàn.

4.2. Tăng cường thực hành gắn với tình huống thực tế

          Giảng dạy cần gắn với các tình huống hư hỏng thực tế như phanh kêu, phanh lệch, phanh ăn không đều để sinh viên vừa thao tác vừa rèn luyện kỹ năng chẩn đoán ban đầu.

Hình 2. Sinh viên tháo lắp trên xe thực tế

4.3. Sử dụng mô hình và thiết bị trực quan

          Việc sử dụng mô hình cắt bổ hệ thống phanh, xe thực hành và các thiết bị đo kiểm giúp sinh viên dễ dàng quan sát, hiểu rõ cấu tạo và nguyên lý làm việc của hệ thống phanh.

Hình 3. Mô hình phanh tang trống

4.4. Gắn kết đào tạo với doanh nghiệp

          Tăng cường hợp tác với các gara ô tô và trung tâm dịch vụ chính hãng để sinh viên được trải nghiệm thực tế quy trình bảo dưỡng phanh, từ đó nâng cao năng lực nghề nghiệp và khả năng thích ứng với môi trường làm việc sau khi tốt nghiệp.

          Kỹ năng tháo lắp và bảo dưỡng hệ thống phanh ô tô là một trong những kỹ năng cốt lõi trong đào tạo ngành Công nghệ Kỹ thuật Ô tô. Việc đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng tăng cường thực hành, chuẩn hóa quy trình và gắn kết với thực tiễn doanh nghiệp góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. Nghiên cứu này có thể làm cơ sở để xây dựng chương trình đào tạo và bài giảng thực hành về hệ thống phanh ô tô theo định hướng ứng dụng.