TÌM HIỂU VỀ PHANH TÁI SINH TRÊN Ô TÔ ĐIỆN

Thứ hai, 01/12/2025, 22:14 (GMT+7)

Phanh tái tạo, hay còn gọi là hệ thống phanh tái sinh (Regenerative Braking Systems – RBS), là một công nghệ trên ô tô điện giúp thu hồi năng lượng thừa và chuyển hóa thành điện, nạp lại cho ắc-quy. Trong các phương tiện thông thường, năng lượng khi phanh hoặc khi xuống dốc thường bị lãng phí.

Tuy nhiên, ô tô điện tận dụng điều này để nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, có thể đạt tới 70%, trong khi xe chạy xăng chỉ đạt khoảng 10-15%. Hệ thống RBS có mặt trên xe điện và xe hybrid, không chỉ gia tăng quãng đường di chuyển mà còn giúp tiết kiệm pin và nâng cao hiệu suất sử dụng.

Hình 1. Sơ đồ nguyên lý hoạt động phanh tái sinh

1. Hoạt động hệ thống phanh tái sinh

Trên ô tô điện và hybrid, động cơ có khả năng hoạt động theo hai hướng. Một là chuyển đổi điện từ pin thành chuyển động cho bánh xe, và hai là quay ngược lại để sạc pin khi người lái nhấc chân khỏi bàn đạp ga.

Điều này có nghĩa là mỗi khi không tăng ga, xe điện sẽ tự động giảm tốc, thay vì tiếp tục di chuyển nhờ quán tính như xe chạy xăng. Mức độ giảm tốc này có thể khác nhau tùy thuộc vào từng nhà sản xuất hoặc cài đặt mức độ tái tạo mà bạn chọn.

Tuy nhiên, ô tô điện vẫn được trang bị hệ thống phanh thủy lực thông thường. Khi bạn đạp phanh tới một mức độ nhất định, hệ thống này sẽ kích hoạt và sử dụng má phanh giống như trên các loại xe khác.

2. Cảm nhận khi sử dụng phanh tái sinh

Hầu hết các xe điện cho phép bạn tùy chỉnh mức độ tái sinh của phanh. Khi cài đặt ở mức cao, người lái sẽ cảm nhận được sự giảm tốc mạnh mẽ khi nhấc chân khỏi bàn đạp ga. Nếu người lái chưa quen, có thể sẽ thấy xe bị giật mạnh.

Hình 2. Hệ thống truyền động và phanh tái sinh trên ô tô điện

(dòng năng lượng khi giảm tốc)

Ngoài ra, khi dừng ga, đèn phanh phía sau sẽ tự động sáng mà không cần phải đạp phanh.

3. Ưu và nhược điểm của hệ thống phanh tái sinh

*Ưu điểm

- Tăng quãng đường chạy: Sử dụng hệ thống phanh tái sinh (RBS) giúp tối ưu hóa hiệu suất pin, từ đó kéo dài quãng đường di chuyển trên mỗi lần sạc. Đặc biệt khi di chuyển trong đô thị, phanh tái sinh còn giúp xe điện tiết kiệm năng lượng hơn so với khi chạy trên đường cao tốc. Điều này giúp người lái yên tâm hơn trong những tình huống tắc đường kéo dài mà không lo hết điện.

- Giảm chi phí bảo dưỡng phanh: Hệ thống phanh thủy lực trên ô tô điện chủ yếu mang tính chất dự phòng, vì vậy nó ít bị hao mòn và hỏng hóc. Điều này không chỉ giảm thiểu chi phí thay thế má phanh mà còn giúp tiết kiệm đáng kể cho việc bảo trì hệ thống phanh.

- An toàn hơn khi xuống dốc: Hệ thống phanh tái sinh giúp giảm nguy cơ nóng đỏ đĩa phanh và mất hiệu quả phanh khi xuống đèo. RBS đóng vai trò hỗ trợ lớn cho hệ thống phanh thủy lực, giúp người lái an tâm hơn khi đổ dốc. Tuy nhiên, mức độ an toàn vẫn phụ thuộc nhiều vào kỹ năng lái xe của người điều khiển.

* Nhược điểm

- Cảm giác phanh khác biệt: Sử dụng phanh tái sinh mang lại cảm giác khác so với xe truyền thống, vì vậy người lái cần thời gian để làm quen.

- Hiệu quả tùy thuộc vào cài đặt: Mức độ tái sinh mà bạn cài đặt sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của hệ thống.

- Dễ gây say xe: Sử dụng phanh tái sinh ở mức cao có thể làm cho hành khách dễ bị say hơn do sự giảm tốc mạnh mẽ. 

- Tốn năng lượng trên cao tốc: Khi di chuyển trên cao tốc, mức tiêu thụ điện năng có thể cao hơn so với khi chạy trên những đoạn đường thông thường.

Phanh tái sinh là một trong những công nghệ quan trọng và đặc trưng của ô tô điện, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng và khẳng định ưu thế của phương tiện chạy điện so với xe sử dụng động cơ đốt trong. Thông qua việc thu hồi năng lượng trong quá trình giảm tốc và phanh, hệ thống này không chỉ giúp kéo dài quãng đường di chuyển, giảm tiêu hao pin mà còn hạn chế sự mài mòn của hệ thống phanh cơ khí, từ đó giảm chi phí bảo dưỡng và nâng cao độ an toàn khi vận hành, đặc biệt trong điều kiện giao thông đô thị và khi xuống dốc.

Tuy nhiên, phanh tái sinh cũng đặt ra một số thách thức nhất định như cảm giác lái khác biệt, yêu cầu người điều khiển phải làm quen và lựa chọn mức cài đặt phù hợp để bảo đảm sự thoải mái và an toàn cho hành khách. Do đó, việc hiểu rõ nguyên lý hoạt động, ưu – nhược điểm và sử dụng phanh tái sinh một cách hợp lý sẽ giúp người lái khai thác tối đa hiệu quả của công nghệ này.

Trong bối cảnh xu hướng điện hóa phương tiện giao thông ngày càng phát triển, phanh tái sinh không chỉ là một giải pháp kỹ thuật tối ưu mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và hướng tới sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp ô tô trong tương lai.